Multinationals die B Corp worden? Dat stemt niet iedereen tevreden

Bedrijven die zeggen dat ze ‘iets doen’ aan duurzaamheid of diversiteit, hebben de schijn tegen bij het grote publiek. Zomaar wat onderzoeken van dit jaar: bijna vier op de tien consumenten in ons land verdenkt bedrijven van greenwashing, oftewel: doen alsof je groen bezig bent, terwijl dat in de praktijk nogal meevalt. Meer dan de helft van de Nederlanders meent dat beloftes over de duurzaamheid van een product doorgaans ongeloofwaardig zijn.

Gek is dit niet. Bedrijven die duurzame claims doen, vallen continu door de mand. Zo zag retailer H&M zich dit jaar nog genoodzaakt te stoppen met het doen van claims als ‘conscious’ en ‘conscious choice’, nadat het door de Nederlandse toezichthouder Autoriteit Consument & Markt (ACM) op de vingers was getikt. Het bedrijf, dat goedkope kleding produceert in lagelonenlanden, zou volgens de ACM duurzaamheidsclaims doen die “onduidelijk en onvoldoende onderbouwd” waren.

Of neem de vliegmaatschappijen, die klanten doen geloven dat je door het planten van een paar bomen de CO2-uitstoot van je reis kunt compenseren, terwijl je hiervoor al snel een minibos dient aan te leggen.

Bedrijven die niet in deze greenwashing-val willen trappen, zoeken niet zelden hun heil in het vergaren van een keurmerk of certificering. Lang niet al dit soort bewijzen van goed ondernemerschap genieten daarentegen het vertrouwen van consumenten, die klagen over een wildgroei aan keurmerken.

B Corp-certificering geniet vertrouwen

Over de betrouwbaarheid van één keurmerk was daarentegen jarenlang weinig discussie. Het B Corp-keurmerk – of eigenlijk: een certificering - voor maatschappelijk verantwoord ondernemen genoot van links tot rechts vertrouwen. Wijlen Amerikaans oud-minister van Buitenlandse Zaken Madeleine Albright zei er in 2015 over: "De B Corp-beweging laat ons zien dat het bedrijfsleven, de motor van onze economie, een aanjager van verandering kan zijn en kan voldoen aan de normen van de samenleving."

Bedrijven die de B Corp-certificering binnen willen halen, gaan een loodzwaar proces door. Zo moeten ze een deel van hun keten vergroenen, aantonen dat ze goed omgaan met hun medewerkers en klanten en laten zien dat ze geregeld zakendoen met lokale partijen. Daarnaast moeten ze in hun statuten aangeven dat het hen niet draait om het maken van zoveel mogelijk winst voor de aandeelhouders, maar om de maatschappij.

B Lab, de non-profitorganisatie achter de certificering, hanteert een streng toetsingsbeleid. Het kan ondernemingen jaren kosten voor ze B Corp-gecertificeerd zijn. Van alle 200.000 organisaties die een profiel hebben aangemaakt op de website van B Lab, wisten slechts zo'n 6.000 bedrijven tot dusver de certificering binnen te slepen. En dat terwijl B Lab al in 2006 vanuit de Verenigde Staten begon.

B Lab is een kleine tien jaar in de Benelux actief. In Nederland wisten inmiddels 177 bedrijven de felbegeerde B Corp-certificering binnen te slepen, met afgelopen week retailer Dille & Kamille als jongste telg. Het bedrijf wordt toegevoegd aan een rijtje met klinkende namen als modulair smartphonemerk Fairphone, graanmerk Holie, voedingsmerk Fairtrade Original en duurzaam spijkerbroekenmerk Mud Jeans. Het aantal Nederlandse B Corp-gecertificeerde concerns neemt jaarlijks met gemiddeld 35 procent toe, meldt B Lab.

Er is zelfs een groep van ruim dertig consultancybedrijven ontstaan die B Corp-aspiranten trainen om de certificering binnen te halen. Zij mogen zich B Leaders noemen, al staan ze officieel los van B Lab.

Krasjes in het goede imago

Toch ontstonden de laatste jaren krasjes in het goede imago dat B Corp zorgvuldig moet hebben opgebouwd. Leek de B Corp-certificering lange tijd voorbehouden aan kleine tot middelgrote idealistisch ingestoken bedrijven, komt de certificering inmiddels steeds vaker in handen van grootbedrijven en multinationals. Dat doet bij sommige critici de wenkbrauwen fronsen.

Zo wisten de Nederlandse divisie van zuivelbedrijf Danone en verzorgingsmerk Rituals de B Corp-status binnen te slepen. Rituals werd in 2018 nog in de Volkskrant neergesabeld omdat het bedrijf groene beloften deed, die niet te controleren zouden zijn. Danone zit in de zuivelbusiness, die bijdraagt aan de stikstofcrisis – niet erg duurzaam. Ook ging de certificering naar Pon-dochter en fietsleasebedrijf Swapfiets, dat sterk inzet op elektrische fietsen. Een elektromotor aan een fiets toevoegen kost stroom, wat in de meeste situaties zorgt voor meer uitstoot.

De meest omstreden toevoeging aan de B Corp-stal is Nestlé-dochter Nespresso, dat zich sinds april dit jaar B Corp mag noemen. Het koffiebedrijf werd eerder in verband gebracht met kinderarbeid in Guatemala. Het Financieele Dagblad meldde in augustus dat dertig anonieme B Corp-gecertificeerde bedrijven B Lab een brief hebben geschreven met het verzoek zijn beleid ten opzichte van dit soort bedrijven aan te passen. “We zijn bang dat bedrijven het minimale zullen doen, om zichzelf te greenwashen”, schreven zij.

B Lab kondigde onlangs een verscherping aan van de regels. Om de B Corp-status te bereiken, moet je een score van 80 van de 200 punten behalen, die je kunt verdienen door aantoonbaar duurzaam en sociaal ondernemerschap. Als bedrijven 80 punten binnenslepen, zou dat al een behoorlijke prestatie zijn, meent B Lab, omdat het gemiddelde reguliere bedrijf niet verder zou komen dan 50 punten.

200 punten heeft geen enkele B Corp-onderneming. In Nederland komt energiebedrijf voor ontwikkelingslanden African Clean Energy met bijna 180 punten nog het dichtst in de buurt. B Corp-gecertificeerde bedrijven in de Benelux hebben volgens B Corp gemiddeld 94,6 punten.

Lees ook: African Clean Energy pakt een van ’s werelds grootste problemen aan met een klein apparaat – daar betalen vervuilende bedrijven voor

Deze benodigde 80 punten kun je als bedrijf verzamelen in vijf categorieën: governance, werknemers, gemeenschap, milieu en klanten. Wil een bedrijf gecertificeerd worden, dan hoeft het niet op alle thema’s even sterk te presteren. Zit het bijvoorbeeld iets minder sterk in zijn personeelsbeleid, dan kan het dit compenseren met extra milieubeleid.

Vanaf 2024 gaan die regels op de schop. B Lab introduceert dan tien deelthema’s, waaronder ‘mensenrechten’ en ‘eerlijke lonen’. Deelnemende bedrijven moeten voortaan op alle deelgebieden voldoende scoren om de benodigde 80 punten binnen te halen.

Bedrijven kunnen certificering kwijtraken

Ook al hebben B Corp-bedrijven de kosten voor het hele traject uit eigen zak betaald, toch is het in theorie mogelijk dat sommigen van hen hun certificering kwijt zullen raken, aldus B Lab. Om de overgang iets te versoepelen, hanteert de organisatie daarom een transitieperiode in 2023. Als bedrijven uiteindelijk niet aan de regels voldoen, is er een kans dat zij de B Corp-status kwijtraken.

“Maar we zien het niet als risico dat bedrijven hun certificering verliezen”, zegt B Lab Benelux-woordvoerder Daan van Apeldoorn, een bevlogen dertiger met middellang haar die je je zo bij Greenpeace zou kunnen voorstellen. “We zien het als een kans voor bedrijven om hun impact te vergroten. Als ze daar niet meer aan kunnen voldoen, is dat jammer.”

Business Insider bezoekt op een regenachtige dinsdagochtend het Amsterdamse hoofdkantoor van B Lab Europa. De organisatie houdt er kantoor in het aan het Tropenmuseum grenzende bedrijvenverzamelgebouw SDG House. Naast Van Apeldoorn is Tessa van Soest aangeschoven. Zij is sinds dit jaar directeur van B Lab Benelux en werkte in het verleden als duurzaamheidsmanager bij onder meer consultant EY en vliegveld Schiphol.

Mocht een bedrijf zijn certificering kwijtraken, waar de twee overigens niet van uitgaan, dan zou dat niet de eerste keer zijn in de geschiedenis van B Lab. Soms wordt een B Corp-bedrijf overgenomen, een andere keer stopt een partij ermee. Soms voldoet een gecertificeerd bedrijf plots niet meer aan de B Corp-standaarden. Het overkwam bierbrouwer BrewDog begin deze maand. Uit een documentaire van de BBC bleek dat het met de werkomstandigheden bij BrewDog niet altijd in de haak waren.

Dit soort kwesties, of de discussie rondom de kwestie-Nespresso, schijnen natuurlijk af op het imago van het B Corp-certificaat. Toch scherpt B Lab de regels volgens Soest niet aan als reactie op de kritiek van de eerder genoemde briefschrijvers. “We passen onze regels iedere drie jaar aan. Het wordt de zevende keer dat we onze standaard herijken. Het is dus niet zo dat we dit nu pas zijn gestart. Wel doen we het deze keer wat fundamenteler, door de thema's waarop we toetsen te clusteren, een minimumscore op alle 10 thema's te vereisen en bij het hercertificeren continue verbetering van de prestaties verplicht te stellen.”

Nespresso als B Corp? 'Geen bedrijf is perfect'

Van Soest vindt het helemaal niet zo gek dat bedrijven zoals Nespresso B Corp kunnen worden: “Wij streven systemische verandering na. We hebben daarvoor kleinere bedrijven nodig, maar ook grotere spelers. Zonder grotere spelers die het voortouw nemen, gaat een sector niet om en krijgen we die systemische verandering niet geaccelereerd.”

“Geen enkel bedrijf is perfect”, vindt de directeur. “Als we enkel perfecte bedrijven zouden toelaten in onze gemeenschap, zouden we geen bestaansrecht hebben. Want er ís geen perfect bedrijf. Er zijn wel bedrijven die een heel eind op weg zijn, zoals de Triodos Bank. Maar zelfs zij hebben nog steeds gebieden waarop ze kunnen verbeteren.”

Wel zijn er sectoren waarmee B Corp niet samen wil werken, legt Van Soest uit. Bijvoorbeeld de wapenhandel en die van de fossiele brandstoffen. Nespresso behoort volgens Van Soest tot een tussengroep, die enige controverse kan opwekken maar waarvan B Corp meent verbetering in de branche te kunnen brengen. Voorbeelden van dit soort “controversiële” branches zijn de gokindustrie, loterijen voor het goede doel en financiële bedrijven in belastingparadijzen. Zij moeten aan extra strenge eisen voldoen, volgens Van Soest.

Grote concerns brengen echter ook meer geld in het laatje. Volgens dagblad Trouw kost het behalen van een B Corp-certificaat grote bedrijven soms wel 50.000 euro, terwijl kleine bedrijven voor minder dan 1.000 euro klaar zijn. Toch wordt B Lab niet gedreven door deze financiële prikkel, aldus Van Soest. “We zijn een non-profit. We hebben maar een beperkte ruimte om winst te maken en moeten al onze winst terugsteken in de verbetering en groei van onze organisatie. De certificering is een intensief proces, waar menskracht achter zit. Daar zijn kosten aan verbonden.”

De directeur vindt het juist een eerlijk model, omdat het “omzetafhankelijk” is. “Wij maken nul winst op kleine bedrijven, zelfs verlies. Grote bedrijven betalen daarom iets meer, maar zij hebben ook meer draagkracht.” Van Apeldoorn: “Het is ook niet ons doel om zoveel mogelijk bedrijven te certificeren. Dat er nog maar 6.000 B Corps zijn na al die jaren zegt genoeg.”

Maar zal het die grote bedrijven te doen zijn om de “systemische verandering” waar Van Soest het over heeft, of is de B Corp-stempel ook gewoon een mooi marketingmiddel voor ze? Onderzoek van de Universiteit Gent uit 2021 wijst op een “positief effect van B Corp-certificering op omzetgroei”. Bedrijven kunnen er dus, kortom, ook gewoon meer mee verdienen.

B Lab Benelux-woordvoerder Van Apeldoorn stelt zich weinig zorgen te maken dat bedrijven om commerciële redenen B Corp willen worden. “Ik denk dat het alleen maar mooi is dat bedrijven groeien doordat ze meer aan klimaat doen en tevredener medewerkers hebben. Als dat ervoor zorgt dat consumenten vaker kiezen voor duurzame producten, is dat geweldig.”

“Het klinkt alsof bedrijven hiertoe makkelijk kunnen overgaan vanwege financiële redenen”, vervolgt Van Apeldoorn, “maar dat is zeker niet zo, omdat je verplicht bent je statuten aan te passen. Een bedrijf dat puur een winstoogmerk heeft voor zijn aandeelhouders, zal zijn statuten niet snel aanpassen naar een model waarin alle belanghebbenden [in de maatschappij, red.] in het beleid worden meegenomen. Daar zijn ze dan namelijk ook voor verantwoordelijk.”

Van Apeldoorn wijst op de certificering van Rituals tot B Corp. “Ze hebben er vijf jaar over gedaan om te voldoen aan alle eisen van de certificering.” Nespresso heeft er naar eigen zeggen drie jaar over gedaan, laat een woordvoerder weten aan Business Insider.

Het koffieconcern hoopt zich door de B Corp-certificering aan te sluiten bij een “beweging van gelijkgestemden”, laat Nespresso weten: “Het betekent dat we onze prestaties benchmarken en ons laten inspireren om onze activiteiten te versnellen, een bredere transformatie tot stand te brengen en onze positieve impact op klimaat, gemeenschappen en circulariteit te vergroten.”

En die eerder aangehaalde kinderarbeid in Guatemala dan? Het koffiebedrijf noemt dit “onaanvaardbaar” en stelt meteen op te treden bij signalen van dit soort praktijken. “Door ons aan te sluiten bij de B Corp-beweging, leggen we onze belofte vast om een positieve impact te hebben in de wereld, ook als het gaat om het aanpakken van de complexe uitdaging van kinderarbeid in gemeenschappen van koffieboeren.”

Kleinere B Corp-bedrijven zijn kritisch

Guido van Staveren van Dijk van B Corp-koffiemerk Moyee Coffee was uitgenodigd bij een online sessie waarin B Corp-merken vragen mochten stellen aan Nespresso. "Het was slim van ze om de mogelijke criticasters aan het woord te laten. We hebben ze welkom geheten, maar ook onze zorgen geuit", zegt hij.

Die heeft Van Staveren van Dijk vooral ten opzichte van Nespresso-moederconcern Nestlé. Het Zwitserse voedingsbedrijf is meermaals negatief in het nieuws gekomen vanwege schandalen. Zo onthulde The Guardian in 2017 dat Nestlé iedere minuut zo'n 500 liter water uit de grond pompte in de buurt van een Amerikaanse stad met een tekort aan drinkbaar water, terwijl het bedrijf er amper administratiekosten voor betaalde. Van Staveren van Dijk: "We hebben Nespresso daarom gezegd dat we het planeetplunderende bedrijfsmodel van moeder Nestlé in de gaten houden."

Ondernemer Talitha Czaikowski van duurzaam B Corp-koffiemerk Bocca Coffee denkt dat het uiteindelijk beter is om Nespresso aan boord te hebben: “Moet je ze dit misgunnen als ze een plan hebben klaarstaan voor de komende vijf jaar? Nespresso wordt nu heel streng in de gaten gehouden door de hele wereld. Je zou ze ook de toegang kunnen weigeren, maar we moeten het in de wereld wél hebben van dit soort partijen.”

Valentijn van Santvoort van B Corp-merk Holie is vooral kritisch over het feit dat een bedrijf als Nespresso B Corp kan worden. "Het is immers een bedrijf met in de basis een vervuilend product en businessmodel." Wel vindt hij dat ook grotere bedrijven hun verantwoordelijkheid moeten nemen. "Als dit betekent dat B Lab strengere eisen moet stellen om corporate greenwashing te voorkomen, zijn wij het daar helemaal mee eens."

Van Staveren van Dijk twijfelt over de vraag of het goed is dat grotere bedrijven worden toegelaten tot de B Corp-stal. "Aan de ene kant wil ik dat iedereen impact nastreeft en meegaat in de slipstream van de koplopers. Aan de andere kant dreigt daarmee de erosie: de verhaalvervalsers die meesurfen op de groeiende golf van bewuste consumenten." B Corp is volgens Van Staveren van Dijk begonnen als pioniersclub, "en is nu aan het mainstreamen". Volgens hem is het bijvoorbeeld onvoldoende te verifiëren of alle bedrijven even duurzaam en sociaal zijn als ze zich voordoen. "De kans dat nieuwkomers van de huidige netwerkwaarde willen profiteren, wordt dan wel groot."

Ook volgens Czaikowski kan het B Corp-model “transparanter”. “Wij hebben twee van onze koffies laatst door een onafhankelijk, externe partij laten doorrekenen op hoe eerlijk de prijs is die wij betalen aan onze boeren. Wij kwamen daar gelukkig goed uit en dit kunnen we nu laten zien aan de consument. Het zou mooi zijn als B Corp aan bedrijven gaat vragen om dit soort onderzoeken uit te laten voeren. Dan kun je als consument precies zien wat een partij als Nespresso goed doet en waar het bedrijf steken laat vallen.”

B Corp, maar toch nét niet

De B Corp-regels mogen dan worden aangescherpt voor gecertificeerde bedrijven, tegelijkertijd is een tegengestelde beweging zichtbaar. Startende bedrijven die nog geen certificering hebben, kunnen zich tegen betaling aan B Lab een zogeheten ‘pending B’ noemen. In Nederland kost dit 1.000 euro, laat B Lab weten.

Ze moeten dan nog een groot deel van het certificeringstraject door, maar krijgen al een pending B-logo voor hun bedrijfscommunicatie. Business Insider treft zo’n logo aan op de website van startup Bdeals. In witte letters tegen een donkere achtergrond staat 'Certified B Corporation', in minder opvallende rode letters staat daaronder het woordje 'pending'. Een ander ‘pending B’-bedrijf, kunstgrasproducent LimeGreen, kondigde zijn pending-status deze zomer groot en breed aan in een persbericht.

Het lijkt gek dat bedrijven al schone sier kunnen maken met een logo van B Corp, terwijl ze nog niet eens gecertificeerd zijn. Waarom doet B Lab dit eigenlijk? Van Soest: “Het is een stimulans voor ondernemers die kort bezig zijn om toe te groeien richting een B Corp. Ze kunnen nog niet het reguliere certificeringsproces door, omdat ze geen informatie over operationele boekjaren hebben. Je moet het zien als iemand die in opleiding is maar wel echt de intentie heeft om te slagen. Ik denk dat van de pending B’s een heel groot deel uiteindelijk B Corp wordt.”

De investering die bedrijven ervoor moeten maken, is volgens haar nodig om pending bedrijven van begeleiding te kunnen voorzien. Pending B's worden volgens Van Soest namelijk aangemoedigd om hun "statuten en processen" zo in te richten dat die overeenkomen met de B Corp-filosofie.

Op dit moment telt ons land vijftien pending B’s, zegt Van Apeldoorn. Hij wijst erop dat het pending-logo anders is dan het officiële B Corp-logo, al vragen wij ons af of dat de gemiddelde consument op zal vallen.

Van Apeldoorn wijst erop dat bedrijven dit logo niet mogen gebruiken op hun verpakkingen of in hun communicatie via sociale media, maar wel op hun website, zij het met “duidelijke uitleg volgens strikte richtlijnen”. Toch zien we op de website van de eerder genoemde startup geen uitleg bij het pending-logo.

Van Soest hoopt de komende jaren meer bedrijven in “nieuwe markten” aan te sluiten bij B Corp. “Denk dan aan bedrijven uit Ierland en bijvoorbeeld Polen, waar we nog maar met een kleine gemeenschap zitten.”

Ze verwacht dat de groei in B Corp-bedrijven zich de komende jaren door zal zetten, maar benadrukt nog maar eens: “We zijn geen marketing- en salesorganisatie, dus de groei laat zich niet voorspellen.”

Rituals was niet bereikbaar voor commentaar en Danone ging niet nader in op persvragen van Business Insider. Het bedrijf verwees ons door naar onder meer zijn eigen B Corp-pagina.

LEES OOK: Zo word je een B Corp – stap in de voetsporen van duurzame Nederlandse boegbeelden als Tony’s Chocolonely, Dopper en SnappCar